نقش نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در 8 سال دفاع مقدس

نقش نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در 8 سال دفاع مقدس

با آغاز جنگ و گسترش تهدیدات سطحی و هوایی دشمن، یگانهای تفنگدار دریایی و شناور نداجا با استقرار در مناطق حیاتی و حساس کشور شامل جزایر (لاوان- سیری- تنب- ابوموسی- فارسی و ...) و سکوهای نفتی (نوروز، فروزان، ابوذر، نصر، سلمان، رشادت و...) ماموریت تامین پدافند سطحی و هوایی ارتفاع پست را با هدف جلوگیری از هر گونه عملیات غافلگیرانه و تخریبی دشمن عهده‌دار شدند. یگانهای پدافند هوایی و سطحی نداجا در طول 8 سال دفاع مقدس به خصوص طی سالهای 1365 تا 1367 کراراًًً با هواپیماهای متجاوز که قصد تک به پایانه‌های نفتی و جزایر مذکور را داشتند، درگیر و از نزدیک‌شدن آنها به مناطق یاد شده، ممانعت بعمل می آوردند. رزمندگان ایثارگر نداجا با حضور مستمر و هوشیارانه در جزایر، سکوهای نفتی و مناطق انحصاری اقتصادی، ضمن در جریان نگهداشتن روند نقل و انتقال اجناس و کالا های اقتصادی و مایحتاج ضروری مردم، تلاش شبانه روزی دشمن را در راستای جلوگیری از صدور نفت ایران، ناکام گذارند و از ایجاد اختلال در چرخه صدور نفت و ایجاد بحران اقتصادی در کشور ممانعت نمودند.  

الف- سلسله عملیات پدافند از جزیره خارک

جزیره خارک یکی از مهمترین مراکز صادرات نفت و از مناطق حساس و حیاتی کشور بشمار می‌آید. به گونه ای که اگر در طول جنگ تحمیلی(در امر صدور نفت از این پایانه) خللی بوجود می‌آمد، خسارات جبران‌ناپذیری را در امر اقتصاد کشور، پشتیبانی از رزمندگان اسلام و اداره جنگ تحمیلی بدنبال داشت. در طول جنگ،این منطقه از کشور همواره آماج حملات هوایی و موشکی نیروی هوایی عراق قرار می‌گرفت. بنابراین نیروی دریایی ارتش با استقرار یگان‌های شناور خود در رینگ پدافندی اطراف جزیره خارک، ضمن ایجاد پست پدافند هوایی و سطحی، از نفوذ عوامل دشمن به جزیره مذکور جلوگیری می‌نمودند. گروه هواناو نیروی دریایی نیز در طول جنگ،در جزیره خارک مستقر شده بود و با انجام عملیات پشتیبانی امکان اجرای عملیات‌های زمینی، اسکورت نفت کش ها، تجسس و نجات، مردم یاری و ... بوجود آورده بود. بطور کلی، پدافند از جزیره خارک، تاسیسات و اسکله های نفتی و همچنین نفتکش‌هایی که جهت بارگیری و صادرات نفت در محدوده آن جزیره،مستقر می‌شدند از جمله ماموریت های غیور مردان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی بشمار می آید.

نتیجه عملیات 

 استمرار صادرات نفت از پایانه‌های نفتی جزیره خارک( در طول جنگ تحمیلی) و انهدام تعدادی از هواپیما‌های دشمن که قصد حمله به جزیره مذکور را داشتند.

ب- سلسله عملیات انهدام سکوهای نفتی البکر و الامیه عراق

کشور عراق همواره از نقطه نظر دسترسی به آب های  آزاد با مشکل مواجه بوده است، زیرا تنها مرز دریایی آن کشور به مصب رودخانه اروندرود و خورعبدالله در قسمت شمال خلیج فارس محدود می‏گردد. این کشور با هدف صدور نفت خود و اعمال حاکمیت در منطقه شمالی خلیج‏فارس، اقدام به ساخت تأسیسات نفتی به ‏صورت متمرکز و در فاصله 10 مایلی از ساحل و در عمق 10متری آبهای شمال خلیج فارس تحت عنوان سکوهای نفتی البکر و الامیه نموده بود که با شروع جنگ تحمیلی، سکوهای نفتی مذکور بدلیل موقعیت ویژه خود در مدخل اروندرود و آبراه منتهی به بندر امام(ماهشهر) ، ام‏القصر و بصره از اهمیت خاص نظامی و اقتصادی برخوردار بودند.

دشمن صدور نفت از تاسیسات مذکور، با استفاده از سلاحهای سبک، نیمه‏سنگین، پدافند هوایی، نیروی هوایی، یگانهای شناور سطحی(ناوچه‏های موشک انداز کلاس اوزا، رادارهای سطحی و...) تجهیزات شنودی و دوربین‏های دید در شب و روز و ... بهره برداری نظامی نیز بعمل می آورد.

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در همان روزهای آغازین جنگ، پس از بررسی منطقه و تحت‏نظر گرفتن کلیة فعالیتها و تحرکات دشمن با اجرای مأموریت گشت و شناسایی توسط یگانهای شناور، پروازی و اطلاعاتی خود، مصمم گردید که در فرصت مناسب طرح های عملیاتی پیش بینی شده خود را جهت دستیابی به اهداف ذیل به مرحله اجراء گذارد:

1-نابودی و محبوس نمودن نیروی دریایی دشمن در بنادر ام القصر، بصره و فاو.

2-انهدام سکوهای نفتی البکر و الامیه، بمنظور محروم نمودن دشمن در استفاده از موقعیت ویژه اقتصادی- نظامی سکوهای مذکور که بعنوان یک منبع حیاتی صدور نفت و نقطه آفندی جهت ضربه‌زدن به واحدهای سطحی و هوایی نیروهای خودی مورد بهره برداری قرار می گرفتند.

3-قطع ارتباط دریایی و خطوط مواصلاتی دشمن به دریا

4-جلوگیری از صدور نفت عراق (از طریق سکوهای نفتی البکر و الامیه) بمنظور اختلال در نظام اقتصادی دشمن.

5-تامین خطوط مواصلاتی دریایی نیروهای خودی به بنادر ایرانی بویژه بنادر شمال خلیج فارس.

6- حفظ سیادت و صیانت دریایی جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس، دریای عمان و تنگه هرمز.

7-ایجاد پست دیده‌بانی در سکوی البکر و الامیه توسط نیروهای خودی جهت اعمال کنترل بیشتر برترددهای احتمالی آتی دشمن

8-استمرارصادرات و واردات نفت و کالای خودی به خارج ازخلیج فارس، دریای عمان و پشتیبانی دریایی از رزمندگان خودی

بنابر آنچه گفته شد عملیات های آفندی مروارید، اشکان، شهیدصفری و نکا به مرحله اجراء در آمد که به علت اهمیت فوق العاده عملیات مروارید به تشریح اجمالی آن خواهیم پرداخت.

 

عملیات مروارید

گرچه سکوهای نفتی البکر و الامیه عراق کاملاً منهدم گردیده بود، لیکن آن سکوها بعنوان پناهگاه ناوچه‌های عراقی،مقر کنترل تحرکات دریایی و ارسال گزارشات لازم به پایگاه اصلی همواره مورد استفاده دشمن قرار می‌گرفت، لذا بمنظور انهدام مجدد سکوهای مذکور و تاسیسات نظامی آن ها، مقدمات اجرای عملیات مروارید از تاریخ 26/8/1359 شروع و در روزهای 5 و 6 و7 آذر ماه 1359 با پشتیبانی هوایی تیزپروازان نیروی هوایی ارتش به مرحله اجرا در آمد. بدلیل فاصلة نسبتاً زیاد نیروی رزمی 421 (مستقر در بندر بوشهر) تا محل اجرای عملیات و عدم امکان پشتیبانی نزدیک واحدهای اعزامی ازطریق دریا و ساحل ، ضرورت داشت که عملیات مذکور در اختفا کامل و با پوشش پشتیبانی هوایی و دریایی انجام گیرد و یگان های اعزامی (شناورهای موشک انداز، یدک‌کش، بالگرد و یگانهای عملیات ویژه) با رعایت کامل سکوت رادیویی و الکترونیکی،خود را به سکوها نزدیک ‏نمایند.بعبارت دیگر آنکه، اجرای عملیات با رعایت دقیق اصل غافلگیری انجام گیرد.

نتایج حاصله از اجرای عملیات مروارید:

1-       اانهدام بخش عمده نیروی دریایی عراق و محبوس شدن مابقی یگان های دشمن در بنادر ام‌القصر و بصره.

2-       قتعطیلی کامل صادرات نفتی عراق از پایانه‏های نفتی البکر و الامیه و انهدام آن ها.

3-       ااستیلای کامل نیروی دریایی ایران تا پایان جنگ تحمیلی بر خلیج‏فارس و دریای عمان.

4-       کبی نظیر بودن این نوع عملیات در تاریخ جنگ های دریایی.

5-       ااقتدار و سیادت دریایی ج. ا. ایران تا پایان جنگ تحمیلی.

6-       ببازتاب مثبت این عملیات در رسانه‏های خارجی به جهانیان.

7-       ححفظ و تامین خطوط مواصلاتی خودی و بازنگهداشتن خطوط تردد کشتیرانی به بندرامام

8-       اایجاد زمینه لازم جهت عملیاتهای بعدی

        خسارات وارده به دشمن:

        انهدام ناوچه موشک انداز اوزا        5 فروند

        انهدام مین جمع کن                     1 فروند               1 فروند

        انهدام نیرو بر                       1 فروند                     1 فروند

        انهدام ناوچه اژدرافکن               1 فروند                  1 فروند

        انهدام هواپیمای میگ                 1 فروند                1 فروند

        انهدام بخش اعظمی ازسکوهای البکر و الامیه

 

سلسله عملیات های نداجا در  درگیری با یگان های سطحی و هوایی دشمن

1-نبرد ناوچه جوشن با یک فروند ناوچه عراقی و انهدام آن در تاریخ  1/8/1359

2-نبرد ناوچه شمشیر با یک فروند ناوچه عراقی و انهدام آن در تاریخ  21/1/1363

3-نبرد ناوچه شمشیر با یک فروند ناوچه عراقی و انهدام آن در تاریخ  11/2/1363

4-نبرد ناوچه زوبین با یک فروند ناوچه عراقی و انهدام آن در تاریخ  2/8/1363

5-نبرد ناوچه خنجر با یک فروند هواپیمای دشمن و انهدام آن در تاریخ 23/6/1364

درگیری دریایی با نیروهای امریکا

غربی ها،پس از مشاهده پیروزهای پیاپی جمهوری اسلامی ایران در جنگ و اثبات عدم توانایی صدام حسین، درحفظ منافع و تحقق خواسته آن ها،تصمیم به حضور در خلیج‌فارس و تشکیل پایگاه‌های نظامی در خاک کشورهای منطقه (کشورهای کویت، قطر، امارات متحده عربی، بحرین، عربستان، عمان و عراق) گرفتند و با واگذاری تجهیزات و امکانات پیشرفته خود، عراقی ها را در انجام  حملات ‌هوایی به نفتکش ها و کشتی‌های تجاری که به مقصد ایران در حال حرکت بودند،کمک و یاری نمودند.آنها با تحویل  هلی کوپتر، هواپیما و موشک های پیشرفته به ارتش عراق،  صدمات فراوانی را نفتکش ها، کشتی های تجاری، شناورهای نظامی و تاسیسات نفتی ایران وارد آوردند. شد لیکن عکس‌العمل‌های به موقع و مناسب جمهوری اسلامی ایران به اقدامات دشمن و مقابله به مثل با آنها، ترفند های صدام و حامیانش را خنثی و کم اثر نمود. ازاینرو، نیروهای آمریکایی به بهانه‌های مختلف و با انجام تبلیغات فریبنده و مستمسک قراردادن حفظ امنیت دریایی در منطقه خلیج فارس، حملات نظامی خود علیه جمهوری اسلامی ایران را آغاز کرد.

در سال های 1365- 1367، تعداد شناورهای نظامی ناوگان پنجم آمریکا در خلیج‌فارس حدود 20 فروند( از انواع مختلف: ناو هواپیمابر، زیردریائی، ناوشکن، ناو نیروبر، ناو پشتیبانی عملیات آبخاکی و ... )و همچنین تعداد یگانهای شناور سایرکشورهای عضو پیمان ناتو، حدود 10 فروند بوده‌ است.

نیروهای  آمریکایی در سال 1366 و اوایل سال 1367 بمنظور حمایت همه جانبه از عراق، حفظ منافع خود و کشورهای وابسته به خود،حملات نظامیش را به شرح ذیل علیه جمهوری اسلامی ایران به مرحله اجراء گذارد:

1-حمله به ناو لجستیکی ایران اجر در مورخه 13/6/1366

2-حمله به سکوهای نفتی سلمان و نصر در مورخه 29/1/1367

3-حمله به هواپیمای مسافربری ایرباس در مورخه 13/4/1367

4-حمله به ناوچه جوشن و ناوهای سهند وسبلان در تاریخ 29/1/1367

در این رابطه، تعدادی از ناوهای ایرانی (ایران اجر، سهند، جوشن و سبلان) در مقابل حملات غافلگیرانه ناوگان آمریکا آسیب دیده و غرق شدند.

آنچه که در رابطه با ایثار و فداکاری کارکنان برومند نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در طول سالیان دفاع مقدس مورد کم توجهی قرار گرفته است، نقش این عزیزان در اجرای عملیات های کنترل بنادر و آب راهها، اسکورت کاروان ها ی نفتی و تجاری و انجام عملیات های شناسائی، بازرسی و توقیف کشتیهای تجاری حامل کالا و تجهیزات برای دشمن متجاوز می باشد که پرداختن به آن ها از حوصله بحث خارج است.

سایر عملیات های جنگی نیروی دریایی در سالیان دفاع مقدس

1- عملیات دفاع 34 روزه از خرمشهر

در آغازین روزهای تجاوز دشمن بعثی،تنها مدافعین شهر خرمشهر عبارت از: تکاوران پایگاه دریایی خرمشهر، دانشجویان دانشگاه افسری امام علی (ع)،و نیروهای مردمی بودند که در مقابل حمله سازمان یافته صدامیان، با جانبازی و رشادت فراوان و با انجام عملیاتهای نامنظم در پل نو، نخلستان های غربی و گمرک خرمشهر از ورود متجاوزین به شهر جلوگیری نمودند. همزمان با تجاوز دشمن، گردان یکم تکاوران و همافران دریایی اعزامی از بوشهر نیز در بامداد مورخه 1/7/1359 جهت کمک به تکاوران دریایی خرمشهر در پایگاه دریایی آن شهر مستقر گردیدند. گردان مذکور با کمک سایر نیروهای مستقر در خرمشهر، پس از شناسائی محورهای پیشروی دشمن، با اجرای عملیات های ایذائی، پدافندی، تاخیری و کمین توانست نقش مؤثری را در کند کردن پیشروی ارتش عراق ایفا نمایند. در اثر تشدید حملات و حجم آتش سنگین توپخانه عراقی، خرمشهر محاصره شد، لیکن تکاوران دریائی به اتفاق دانشجویان دانشگاه افسری و نیروهای مردمی و بسیجی با تجهیزات سبک خود توانستند، مدت 34 روز در مقابل دشمن مقاومت نمایند. زمانی که شهر خرمشهر و پل‌کارون به اشغال عراقی ها در آمد، تکاوران دریایی حدود200 نفر از رزمندگان بسیجی و مردمی را توسط قایق از حلقه محاصره دشمن رهانیدند و طرح اشغال 3 روزه خرمشهر توسط نیروهای بعثی را ناکام گذاردند.

2- عملیات محور ماهشهر- آبادان

3- عملیات پدافندی در اروندرود

4- شرکت در عملیات های مشترک زمینی مانند:  ثامن الائمه، بیت المقدس،خیبر،بدر، والفجر8  و ...

منبع:پایگاه اطلاع رسانی نیروی دریایی ارتش